Ο Γιάννης Μπεράτης πήγε ως εθελοντής στον πόλεμο του '40 και στα χρόνια που ακολούθησαν έγραψε το περίφημο “Πλατύ Ποτάμι”, το πιο λιτό, μοντέρνο και περιεκτικό έργο όχι μόνο για το έπος του ' 40 αλλά και για τη Ελληνική Λογοτεχνία στο σύνολό της.
Εμφανίζονται:
Σωτήρης Δημητρίου, Έρη Σταυροπούλου, Άννα Μπεράτη
Σενάριο - Σκηνοθεσία:
Ηλίας Γιαννακάκης
Ο Γιάννης Μπεράτης αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, τον κορυφαίο εκπρόσωπο της Γενιάς
του '30.
Έγραψε λίγα έργα αλλά αρκεί και μόνο το Πλατύ Ποτάμι. Το αριστούργημά του. Κανείς άλλος δεν κατέγραψε με τόσο λιτό και σχεδόν ντοκιμαντερίστικο τρόπο έναν πόλεμο. Και πιο συγκεκριμένα τον πόλεμο του '40.
Ουσιαστικά μοντέρνος, χωρίς να θέλει να επιβεβαιωθεί ως τέτοιος, πέταξε όλες τις λογοτεχνικές φιοριτούρες και έγραψε ένα απίστευτο λογοτεχνικό χρονικό που κρύβει τόση αλήθεια και ουσία ώστε να παραμένει συναρπαστικό ακόμα και σήμερα. Και είμαι σίγουρος ότι θα ισχύει το ίδιο ακόμα και σε εκατό ή διακόσια χρόνια.
Ήθελα από χρόνια να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για τον Μπεράτη.
Δεν ήταν μόνο το Πλατύ Ποτάμι. Ήταν και ο περίφημος Μαύρος Φάκελος, το ημερολόγιο που κατέγραφε επί σχεδόν τριάντα χρόνια, μέχρι το θάνατό του το 1968, στο οποίο αποκαλύπτεται το πιο ζωντανό και ιδιαίτερο πνεύμα του εικοστού αιώνα στην ελληνική πεζογραφία.
Ακόμα περισσότερο όμως ήταν ο ίδιος ο Μπεράτης. Άνθρωπος, παθιασμένος, ευγενής, ρηξικέλευθος, ακραίος, πνευματώδης, λιτός, απολύτως σεμνός και πάνω από όλα ένας αυθεντικός outsider, ένας αποσυνάγωγος της ελληνικής λογοτεχνίας.
Παρά τα δυο κρατικά βραβεία λογοτεχνίας με τα οποία τιμήθηκε, ουσιαστικά ουδέποτε πήρε τη θέση που του άξιζε στην ελληνική λογοτεχνία. Ούτε από τους ειδικούς ούτε από τους ομοτέχνους του.
Ο Μπεράτης υπήρξε τολμηρός και στις ερωτικές σχέσεις του. Ο πρώτος μεγάλος του έρωτας ήταν η Νίτσα, η “Νίτσι μου” όπως την αποκαλούσε, μια πανέμορφη Ελληνίδα από τη Ρωσία που έπασχε από φυματίωση και πέθανε με το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Απελπισμένος ο Μπεράτης έφυγε ως εθελοντής, στα 36 του χρόνια, και υπηρέτησε ως διερμηνέας (γνώριζε τέλεια τα ιταλικά) στην προπαγάνδα της πρώτης γραμμής του μετώπου. Πέρα δηλαδή και από την πρώτη γραμμή. Ουσιαστικά είχε αποφασίσει να αυτοκτονήσει επιλέγοντας την πιο επικίνδυνη αποστολή που θα μπορούσε να υπάρξει. Όμως επέζησε. Και επέστρεψε τραυματίας και με εξαιρετικά κλονισμένη υγεία. Και απολύθηκε από τη δημόσια υπηρεσία όπου επί χρόνια εργαζόταν.
Κάπου εκεί, μέσα στην Κατοχή, συνάντησε την εντεκάχρονη τότε Άννα. Ένα πάμφτωχο κορίτσι που η οικογένειά του αδυνατούσε να θρέψει. Την πήρε υπό τη προστασία του σταδιακά. Αρχικά ως άτυπος πατέρας και στη συνέχεια ως εραστής και σύζυγος. Μια σχέση που συγκλόνισε τα ήθη της μεταπολεμικής Αθήνας και κράτησε μέχρι το θάνατό του.
Στην ταινία επέλεξα ένα τριπλό σχήμα για να προσεγγίσουμε τον κόσμο του Μπεράτη.
Στο πρώτο μέρος η καθηγήτρια Έρη Σταυροπούλου, με ειδίκευση στον Μπεράτη, αναφέρεται στο έργο και τη ζωή του συγγραφέα. Από φιλολογική σκοπιά.
Στο δεύτερο μέρος υπάρχει ένα ιδιότυπο road movie όπου μαζί με τον Σωτήρη Δημητρίου, έναν από τους πλέον σημαντικούς συγγραφείς των τελευταίων τριάντα χρόνων, επιχειρούμε να ακολουθήσουμε τα ίχνη του Μπεράτη στην Ήπειρο και στον Αώο ποταμό που έδωσε και τον τίτλο στο σπουδαίο βιβλίο του. Σε συνθήκες άγριου χειμώνα ο Σωτήρης Δημητρίου εμπνέεται και ψυχανεμίζεται τον Μπεράτη. Και μιλά γι αυτόν με εφόδια όσα του γεννιούνται στα μέρη που επισκεπτόμαστε. Σχεδόν 45 χρόνια μετά το θάνατό του μεγάλου συγγραφέα ένας άλλος, εξίσου σπουδαίος, κινείται στα ίχνη του για να τον νιώσει και να μας μεταφέρει τις σκέψεις του.
Στο τρίτο μέρος βλέπουμε και ακούμε την Άννα. Η οποία, σε προχωρημένη ηλικία πλέον, πάντα ερωτευμένη και καθορισμένη από τον άντρα της ζωής της, εξακολουθεί να μένει στην Κυψέλη, στο ίδιο σπίτι που έμεναν με τον Μπεράτη και μας χαρίζει μια αξέχαστη εξομολόγηση.
Ένα “Παρασκήνιο” που αγαπώ πολύ.
Και για το θέμα του αλλά και γιατί ήταν η πρώτη ταινία στην οποία ξεκινήσαμε να δουλεύουμε μαζί με την Αποστολία. Τη σύντροφό μου.
Και σίγουρα δεν ξεχνώ ότι στη διάρκεια των γυρισμάτων για τον Μπεράτη πέθανε η μητέρα μου.
Ο Σωτήρης Δημητρίου κι εγώ στη λίμνη Ιωαννίνων
Η Αποστολία και ο Σωτήρης αμέσως μετά.
Στο Γεφύρι πάνω από τον Αώο ποταμό. Ο Σωτήρης σε πρώτο επίπεδο και εγώ πίσω με την κάμερα.
Ο ποταμός Αώος που ενέπνευσε τον Μπεράτη.
Η Αποστολία λίγο πριν από το γύρισμα.
Προετοιμάζοντας τον Σωτήρη Δημητρίου. Σε λίγο θα του δείξω, κινηματογραφώντας τον, για πρώτη φορά φωτογραφίες του Μπεράτη και της Άννας.
Τα πάντα ήταν χιονισμένα. Όπως ακριβώς τα περιέγραφε και ο Μπεράτης 70 χρόνια νωρίτερα.
