Ο Χάγκεν Φλάισερ είναι Γερμανός καθηγητής Νεότερης Ιστορίας και ασχολήθηκε ειδικά με τη φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας γίνει Έλληνας, από χρόνια, αποφάσισε, λίγο προτού συνταξιοδοτηθεί από το Πανεπιστήμιο Αθηνών να επισκεφτεί, μαζί με 18 φοιτητές του, τρία στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.
Αφήγηση:
Ηλίας Γιαννακάκης
Σενάριο - Σκηνοθεσία:
Ηλίας Γιαννακάκης
Ο Χάγκεν Φλάισερ βρίσκεται στην Ελλάδα από τα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα και είναι μόνιμος κάτοικος και Έλληνας υπήκοος από τις αρχές του ογδόντα.
Ιστορικός από τους πιο σημαντικούς, με κύριο αντικείμενό του την περίοδο που ξεκινά από τον Μεταξά και καταλήγει στη Χούντα. Ως Γερμανός, κατά το ήμισυ τουλάχιστον, έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στην περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα. Και στα εγκλήματα που διέπραξαν, όπως λέει και ο ίδιος, οι Γερμανοί συμπατριώτες του εναντίον των Ελλήνων συμπατριωτών του.
Αρχές του 2010, ο Χ.Φ βρισκόταν στον τελευταίο του χρόνο ως καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ένα χρόνο προτού συνταξιοδοτηθεί. Αποφάσισε να οργανώσει ένα εκπαιδευτικό ταξίδι για 15 φοιτητές του και τρεις υποψήφιους για διδακτορικό. Σύνολο 18 νέα παιδιά. Επί πολύ καιρό προσπαθούσα να πείσω τον Φλάισερ να κάνουμε ένα “Παρασκήνιο” αλλά αρνιόταν με διάφορους τρόπους. Και το ήθελε πολύ και την ίδια στιγμή το φοβόταν.
Τελικά, όταν γεννήθηκε η ιδέα του ταξιδιού, μου πρότεινε να τους ακολουθήσω με την κάμερα και έτσι να προκύψει το ντοκιμαντέρ που ήθελα με άξονα, ασφαλώς, τον ίδιο.
Η ιδέα ήταν προκλητική. Ένα ταξίδι δώδεκα ημερών σε ολόκληρη την Ανατολική πλευρά της Γερμανίας που είχε ως βασικούς σταθμούς τα τρία ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης, Μπούχενβαλντ, Ζάξενχάουζεν και Ράβενσμπρουκ (το στρατόπεδο των γυναικών).
Και περιλάμβανε ακόμα μια σειρά από πολλές ακόμα επισκέψεις σε μνημεία, μουσεία, εκδηλώσεις κ.λ.π
Ένα πρόγραμμα εξοντωτικό. Εγώ ήμουν εντελώς μόνος. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που εγκαινίαζα την καινούρια μου ψηφιακή κάμερα και έτσι ο εξοπλισμός ήταν ακόμα πιο βαρύς.
Έπρεπε να κουβαλώ την κάμερα, να είμαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να τη χρησιμοποιήσω, να καταγράφω τον ήχο και να έχω στον ώμο τις αντίστοιχες τσάντες καθώς και ένα τρίποδο. Κανονική κόλαση. Και ήμουν ήδη 42 ετών τότε. Όχι 25 ή 30...
Επιπλέον, τις πρώτες μέρες, είχα να αντιμετωπίσω τη δυσπιστία κάποιων παιδιών που έβλεπαν κάποιον με κάμερα που δεν γνώριζαν καθόλου.
Τελικά το ταξίδι ήταν μια μεγάλη περιπέτεια από κάθε άποψη. Σταδιακά άρχισα να κερδίζω την εμπιστοσύνη των παιδιών, που σε αρκετές περιπτώσεις προσφέρονταν να κουβαλήσουν το τρίποδο, και ξεκίνησε το οδοιπορικό.
Και όταν ήταν να φύγουμε προέκυψε η λάβα από την έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία.
Απαγορεύτηκαν όλες οι πτήσεις στην Ευρώπη.
Διαπίστωσα ότι αν δεν κινούμασταν άμεσα θα μέναμε μετέωροι επί πολλές μέρες. Έτσι ανέλαβα την πρωτοβουλία να οργανώσω το ταξίδι της επιστροφής μας με λεωφορείο μέχρι την Ανκόνα, από εκεί με πλοίο για την Πάτρα και στη συνέχεια λεωφορείο για την Αθήνα.
Ως προς την ταινία έχω ανάμικτα συναισθήματα. Από τη μια πέτυχε καθώς προβλήθηκε πάρα πολύ, τόσο στην τηλεόραση όσο και σε πολλές ειδικές προβολές.
Από την άλλη πιστεύω ότι έχασα το κέντρο της. Το στόχο της.
Κανονικά επρόκειτο για ένα οδοιπορικό μέσα από το οποίο θα ερχόμασταν σε επαφή με την επιστημονική σκέψη του Φλάισερ με έναν τρόπο όπου η Ιστορία θα ήταν διαρκώς παρούσα.
Και ακόμα με τη σχέση Ελλάδας και Γερμανίας στην περίοδο όπου η οικονομική κρίση μόλις είχε ξεκινήσει. Και φυσικά με τον ίδιο τον Φλάισερ ως πρόσωπο.
Αυτά ασφαλώς επιτεύχθηκαν.
Παράλληλα όμως, οφείλω να ομολογήσω, έχοντας επιλέξει και το ρόλο του αφηγητή της ταινίας ώστε αυτή να έχει τη μορφή ενός οδοιπορικού - ημερολογίου, παρασύρθηκα από το ζόφο των στρατοπέδων που επισκεφθήκαμε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια χωρίς λόγο συναισθηματική φόρτιση από την πλευρά μου η οποία, αν και δεν ήταν υπερβολική, με ενοχλεί όταν βλέπω σήμερα την ταινία. Άλλωστε το Ολοκαύτωμα, όσο ανατριχιαστικό κι αν είναι, αποτελεί κάτι γνωστό εδώ και δεκαετίες. Συνεπώς δεν ανακάλυψα την Αμερική. Σκοπός θα ήταν μια ταινία όπου δεν θα κυριαρχούσε το συναίσθημα για τη φρίκη αλλά ο στοχασμός πάνω σε αυτή.
